Ciekawe mapy Polski. Lista 10 interesujących i fascynujących historycznych map Polski. Zobacz Królestwo Polskie, Rzeczpospolitą Obojga Narodów, II Rzeczpospolitą oraz PRL na starych archiwalnych mapach.
10 fascynujących historycznych map Polski
Zapraszam do mojego zestawienia 10 interesujących historycznych map przedstawiających Polskę w ciekawy sposób oraz w różnych okresach. Zestawienie uszeregowane chronologicznie. Większość map dostępna jest w dużej rozdzielczości.
1. Stara mapa Polski z 1570 roku
Zacznę od mapy, którą już kiedyś opublikowałem na moim blogu, a która to wzbudziła niemałe zainteresowanie. Mapa Polski z II połowy XVI wieku, autorstwa duchownego i kartografa Wacława Grodeckiego. W tamtych czasach była do najdokładniejsza mapa Królestwa Polskiego. Mapa jest bardzo szczegółowa i możemy dostrzec wiele współcześnie nam znanych miast i grodów, które już wtedy istniały. Sprawdź, czy Twoja miejscowość została również zaznaczona.
Więcej na temat mapy oraz jej wersja w pełnej rozdzielczości (5252×4156) dostępna jest w tym artykule.
Stara mapa Polski z 1570 roku – 10 Fascynujących Historycznych Map Polski
2. Mapa Rzeczpospolitej Obojga Narodów z 1715 roku
Archiwalna mapa Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego pochodząca z początków XVIII wieku. W tytule opis po łacińsku: „Regni Poloniae Magnique Ducatus Lithuaniae”. Autorem tej mapy jest pochodzący z Norymbergi duchowny i kartograf Johann Baptiste Homann. Jej datowanie określa się na rok 1715. Mapa jest bardzo szczegółowa, tak więc zachęcam do jej przeglądania w pełnej rozdzielczości. Można dostrzec wiele miejscowości, również na tzw. dzisiejszych Ziemiach Odzyskanych.
Mapa w pełnej rozdzielczości (6330×5677) dostępna jest pod tym linkiem.
Mapa Rzeczpospolitej Obojga Narodów z 1715 roku – Źródło: polona.pl / Biblioteka Narodowa
3. Angielska mapa rozbiorów Polski z 1799 roku
Angielska mapa przedstawiająca podział i rozbiór Rzeczpospolitej Obojga Narodów dokonany w latach 1772-1795 przez Rosję, Prusy i Austrię. Mapa jest bardzo szczegółowa i można dostrzec wiele miast i miejscowości. Prezentowana mapa została wydana, jako II edycja w Londynie w roku 1799. Kolorem pomarańczowym zaznaczono ziemie przyłączone do Rosji, zielonym do Austrii, a żółtym plus Pomorze i Warmię – do Prus.
Mapa w pełnej rozdzielczości (6330×5677) dostępna jest pod tym linkiem.
Angielska mapa rozbiorów Polski z 1799 roku – 10 Fascynujących Historycznych Map Polski
4. Mapa ludności polskiej z 1916 roku
Mapa rozsiania ludności polskiej, sporządzona na podstawie spisu władz okupacyjnych w roku 1916. Niech Was nie zwiedzenie rok 1916 podany w nagłówku mapy, bowiem została ona sporządzona później, już po zakończeniu I wojny światowej. W objaśnieniu są przypisane granice okręgów wyborczych z Sejmu Ustawodawczego z grudnia 1918 roku. Po prostu wydawca oparł sporządzenie mapy na wcześniejszych danych. Sama mapa zapewne była przydatna w ustalaniu nowych granic odrodzonej po wojnie Rzeczypospolitej Polskiej.
Mapa w pełnej rozdzielczości (6000×5457) dostępna jest pod tym linkiem.
Mapa ludności polskiej z 1916 roku – 10 Fascynujących Historycznych Map Polski
5. Mapa zjednoczonej Polski z 1918 roku
Kolejna mapa pochodząca z okresu po zakończeniu I wojny światowej. Koncepcja wytyczenia granic państwowych, opracowana przez Wiktora Skargę-Dobrowolskiego. Nie wiem, na jakie polecenie została ona opracowana, ale ostatecznie państwo polskie uformowało swoje granice w nieco odmiennej formie. Polska na tej koncepcji jest znacznie mniejsza od faktycznych granic II RP, mniejsza o około 100 tys. km². Zwraca uwagę zachodnia granica Polski wytyczoną w głąb Śląska, Wielkopolski oraz Tatr.
Mapa w pełnej rozdzielczości (2214×3163) dostępna jest pod tym linkiem.
Mapa zjednoczonej Polski z 1918 roku – 10 Fascynujących Historycznych Map Polski
6. Mapa samochodowa Polski z 1936 roku
Kiedy już udało się wytyczyć nowe granice Polski, należało przystąpić do żmudnego procesu scalania ziem zaborczych, rozwiniętych gospodarczo w różnym stopniu. Jednym z elementów była również infrastruktura. Poniższa mapa prezentuje stan dróg po 18 latach od odzyskania niepodległości. Mapa została wydana przez Polski Touring Klub. Można zauważyć dość duże różnice pomiędzy wschodnimi i zachodnimi częściami kraju. W województwach wschodnich np. poleskim i wołyńskim prawie nie ma normalnych dróg, większość to tylko drogi gruntowe.
Mapa w pełnej rozdzielczości (10146×11580) dostępna jest pod tym linkiem.
Mapa samochodowa Polski z 1936 roku – Źródło: touringklub.pl
7. Mapa turystyczna przedwojennej Polski
Nie samą pracą człowiek żyje, czasem trzeba się wybrać na odpoczynek. Oto ciekawa mapa prezentująca wybrane – domniemywam, że te ważniejsze – atrakcje turystyczne II Rzeczypospolitej Polskiej. Głównie zabytki, ratusze, zamki oraz pomniki przyrody. Miejsca na obszarach, które po wojnie pozostały w granicach Polski, pokrywają się mniej więcej ze współczesnymi. Na szczególną uwagę za to zasługują atrakcje na Kresach Wschodnich. Dziś już trochę zapomniane i utracone. W prawym dolnym rogu rozpisane są dostępne połączenia lotnicze. Dokładne datowanie mapy nie jest znane.
Mapa w pełnej rozdzielczości (1964×2048) dostępna jest pod tym linkiem.
Mapa turystyczna przedwojennej Polski – 10 Fascynujących Historycznych Map Polski
8. Mapa kolejowa Polski z 1952 roku
Schemat sieci kolejowej PKP wydany przez Ministerstwo Kolei i dołączany do urzędowego rozkładu jazdy pociągów. Mapa przedstawia stan sieci kolejowej na rok 1952/1953. Od razu rzucają się w oczy różnicę w zagęszczeniu sieci pomiędzy wschodem i zachodem kraju. Różnice są tak wyraźne, że można dostrzec przebieg dawnych granic zaborów, głównie pomiędzy zaborem rosyjskim i pruski (niemieckim). To właśnie różny stopień rozwoju ziem zaborczych doprowadził do takich dysproporcji. Dziś wiele z tych połączeń wybudowanych na dawnych ziemiach Cesarstwa Niemieckiego zostało zlikwidowanych.
Mapa w pełnej rozdzielczości (1800×1900) dostępna jest pod tym linkiem.
Mapa kolejowa Polski z 1952 roku – 10 Fascynujących Historycznych Map Polski
9. Plany zagospodarowania Polski do 1990 roku
PRLowskie plany zagospodarowania i koncepcji rozwoju gospodarczego Polski do roku 1990. Tak oto wyglądała ciekawa i niezwykle ambitna wizja rozwoju Polski sporządzona w latach 70-tych przez władze Polski Ludowej. Plany przewidywały rozwój konkretnych gałęzi przemysłu dla poszczególnych regionów kraju, wydobycie surowców mineralnych, budowy elektrowni, autostrad etc. Szczególnie w oczy rzuca się powstanie ogromnych aglomeracji miejskich. Duży awans czekał Dolny Śląsk i powstanie trzeciej pod względem wielkości aglomeracji wałbrzyskiej. Zapewne na plany intensywnego rozwoju tego regionu miało wpływ podpisanie w roku 1970 układu z RFN normalizującego przebieg zachodniej granicy Polski. Do tego momentu władze PRLu nie były pewne losów Ziem Odzyskanych, w związku z tym nie planowano wcześniej ich rozwoju – raczej systematyczny wyzysk.
Mapa w pełnej rozdzielczości (1100×1638) dostępna jest pod tym linkiem.
Plany zagospodarowania Polski do 1990 roku – 10 Fascynujących Historycznych Map Polski
10. Plan udziału Polski w III wojnie światowej
Mapa przedstawia planowany udział i rolę Polski podczas wybuchu III wojny światowej. Została sporządzona przez Sztab Generalny LWP w ramach ćwiczeń, prawdopodobnie pod koniec lat 70-tych ubiegłego wieku. Plany takie zostały także wykradzione przez płk. Ryszarda Kuklińskiego i przekazane Amerykanom, w ramach jego działalności wywiadowczej na rzecz NATO. Mapa przedstawia użycie broni atomowej na terytorium państw Układu Warszawskiego, w tym również Polski. Szczególnie interesujący jest udział Ludowego Wojska Polskiego w natarciu w kierunku na północne Niemcy. Mapa przedstawia sytuację i położenie wojsk na dzień 18 od wybuch wojny.
Mapa w pełnej rozdzielczości (5000×4245) dostępna jest pod tym linkiem.
Plan udziału Polski w III wojnie światowej – 10 Fascynujących Historycznych Map Polski
Zobacz także: Pierwsza powojenna mapa Polski z 1945 roku
Piękne mapy wraz z reprodukcjami można znaleźć w zbiorze „Mapy i plany Rzeczypospolitej XVII w. znajdujące się w archiwach w Sztokholmie, t. I-II”. Prawdziwe perełki 🙂
Link do
Mapa samochodowa Polski z 1936 roku
błędny:
Error
522
Faktycznie link przestał działać. Podmieniłem już na nowy. Proszę spróbować jeszcze raz.
W szkołach na lekcjach historii uczą przede wszystkim o bitwach, wojnach, geopolityce, ale niewiele można dowiedzieć sie, jak wyglądało życie różnych warstw społecznych i radzenie sobie z różnymi, prozaicznymi problemami. Na przykład ciekawi mnie, jak synchronizowano zegary przed powstaniem kolei. Pierwsze zegary praktycznie mieli chyba tylko księża i szlachta. Na pewno te zegary miały spore odchylenia. Brak czasomierzy u zwykłych ludzi zapewne komplikował wiele spraw. Nadmienie choćby wezwanie na sąd. W okresie jesienno-zimowym można było sie umówić na rano, ale latem to byłoby nierealne. Może chłop wstawał o godzinie 4, lecz urzędnik na pewno nie.
A wracając do map tutaj, czy wiesz coś, Panie Grzegorzu, jak takie mapy powstawały? Dwa i więcej wieków temu. Kompasy wynaleziono dosyć dawno, ale nie było unormowanych miar, no i na koniu trudno wymierzyć odległości. Mapa dużego regionu, to był chyba zlepek wielu innych opracowań, pewnie różnych twórców. Jednemu mierniczemu zrobienie mapy kraju mogłoby zająć całe życie, tak mi sie wydaje.
Myślę, że każdą sytuację należy rozpatrywać indywidualnie. Dla przykładu powiem, że niemiecki kartograf Sebastian Münster, tworząc swoje dzieło pt. Cosmographia, będącego próbą opisania znanego ówczesnego świata, bazował na przesyłanych mu informacjach i zasłyszanych opowieściach. Dlatego jego mapy, np. mapa Śląska z 1544, były obarczone błędem i dość schematyczne. Natomiast inny kartograf, tym razem ze Śląska, Martin Helwig tworząc swoją mapę Śląska bazował na własnych kilkuletnich podróżach, pomiarach i rozmowach z lokalną ludnością. Dlatego jego mapa wydana kilkanaście lat później (w 1561 roku) była o wiele lepsza i dokładniejsza, niż mapa Münstera. Później jego mapa była wielokrotnie wykorzystywana powielana i przerabiana przez innych kartografów, aż do XVIII wieku.