W dawnym górnictwie jednym ze sposobów pozbycia się nadmiaru wody były tzw. sztolnie odwadniające. Budowa takich sztolni wiązała się z dużymi kosztami. W przeciągu wieków na terenie Dolnego Śląska powstało wiele sztolni, które miały za zadanie odwadniać płytko położone wyrobiska. W tym artykule przyjrzymy się historii niektórych sztolni odwadniających na terenie Wałbrzycha.
Lisia Sztolnia (Fuchsstollen)
Chyba najsłynniejsza z wałbrzyskich sztolni. Lisią Sztolnię wybudowano w latach 1791-1799 w obecnej dzielnicy Biały Kamień. Oficjalne otwarcie sztolni nastąpiło 18 września 1794 roku, które upamiętniono kamienną tablicą znajdującą się nieopodal wlotu. Sztolnia pełniła funkcję sztolni odwadniającej, a do 1854 roku również sztolni wydobywczej. Jej pierwotny wylot znajdował się pod jezdnią ulicy Armii Krajowej, natomiast obecne miejsce wylotu przy ul. Mikołaja Reja zostało wykonane na początku XX wieku. W późniejszym okresie sztolnię kilkukrotnie przedłużano, a w 1840 roku osiągnęła długość 1,7 km. Do 1854 roku sztolnią transportowano urobek w łodziach, potem wprowadzono transport kołowy przy użyciu koni jako siły pociągowej. W końcu na kopalni Fuchs urobek zaczęto wydobywać za pomocą szybów, a sztolnia została zaślepiona jako wyrobisko zbędne. W okresie powojennym sztolnia nie była wykorzystywana. W 1961 roku sztolnię wpisano do rejestru zabytków, a po utworzeniu Muzeum Przemysłu i Techniki w dawnej kopalni Julia turystom udostępniono 270 m sztolni.
Lisia Sztolnia (Fuchsstollen) – Wałbrzyskie sztolnie odwadniające
Sztolnia Fryderyk Wilhelm (Friedrich Wilhelm Stollen)
Historia tej sztolni rozpoczyna się w 1800 roku, kiedy to na potrzeby odwodnienia płytkich pokładów węgla założono sztolnię odwadniającą. Sztolnię zatwierdzono 26 kwietnia 1803 roku i należała ona do Consolidirte Fuchsgrube (kopalnia Thorez). Oprócz wspomnianej kopalni Fuchs, sztolnia odwadniała również płytko położone pokłady kopalni Morgen und Abendstern i okolice szybu Paweł (Paul Schacht). Sztolnię wentylował szyb Brade ulokowany na terenie dawnej fabryki porcelany (Porzellanmanufaktur Carl Tielsch). Szyb został zlikwidowany pod koniec XIX wieku, a w 1905 roku budynek nadszybia rozebrano w związku z rozbudową fabryki Tielscha. Wkrótce płytko położone wyrobiska zarzucono, a sztolnia straciła na znaczeniu. Dopiero w 1997 roku w związku z likwidacją wałbrzyskich kopalń, opracowany został system grawitacyjnego odprowadzenia nadmiaru wody z nieczynnych wyrobisk do rzeki Pełcznicy. Wykorzystano położenie szybu Chwalibóg (jest to najniżej położony szyb w Wałbrzychu) i bliskie sąsiedztwo dawnej sztolni odwadniającej. Wykonano przekop łączący szyb Chwalibóg ze sztolnią oraz sztolnią upadową której wylot znajduję się przy ul. Przywodnej, zaraz za dawnym hotelem Sudety. System odwadniający zaczął działać w 2002 roku. Wylot sztolni znajduję się przy Wydziale Techniczno-Inżynieryjnym Politechniki Wrocławskiej, na poziomie +391. Całkowita długość sztolni wynosi około 3,7 km. Sztolnia odprowadza około 22 m³/min wody dołowej do rzeki Pełcznicy.
Głęboka Sztolnia Szczęśliwa Pomoc (Thiefer Gliickhilf Stollen)
Sztolnia została wybudowana na początku XIX wieku. Należała do kopalni Schwester, która należała do gwarectwa Beste. Przed wybudowaniem szybów Siostrzanych pełniła rolę sztolni wydobywczej. Wylot sztolni zlokalizowany był przy ul. Wschodniej w dzielnicy Sobięcin, na poziomie +432. Po wybudowaniu szybów Siostrzanych i pogłębieniu wyrobisk, sztolnia stała się bezużyteczna i niedługo potem sztolnię zlikwidowano. Sztolnia miała 1,2 km długości, a obecnie w miejscu wlotu stoi kamienica.
Mapa górnicza dzielnicy Sobięcin – Wałbrzyskie sztolnie odwadniające
Głęboka Sztolnia Błogosławieństwo Boga (Thiefer Segen Gottes Stollen)
Sztolnia została wybudowana na początku XIX wieku. Odwadniała płytko położone chodniki kopalni Segen Gottes w Starym Zdroju. Sztolnię wentylował dalej położony szyb Feld. Sztolnia miała zaledwie 100 m długości, a obecnie wylot sztolni jest zamurowany.
Sztolnia Teresa (Theresien Stollen)
Sztolnia została wybudowana w XIX wieku. Leżała na polu o tej samej nazwie, które było częścią skonsolidowanej kopalni Błogosławieństwo Boże (Cons. Segen Gottes Grube). Sztolnia odwadniała płytkie pokłady kopalni Teresa oraz szyby Scharnhorst i Bianka. Wylot sztolni znajdował się przy ul. Starej w dzielnicy Nowe Miasto, a obecnie w miejscu wylotu stoi betonowa komórka. Sztolnia miała nieco ponad 1 km długości.
Mapa wałbrzyskich sztolni odwadniających
