Autostrada Sudecka – Zagadka Gór Bystrzyckich

10,7K

Góry Bystrzyckie to kolejne sudeckie pasmo górskie skrywające w swoich lasach zagadkowe pozostałości III Rzeszy. W latach 30. ubiegłego wieku Niemcy wybudowali w Górach Bystrzyckich jeden z odcinków tzw. Autostrady Sudeckiej. Oficjalnie Autostrada Sudecka miała być drogą o charakterze turystycznym, o wybitnych walorach widokowych. Jednak przy drodze umieszczono również obiekty o charakterze militarnym, które każą doszukiwać się drugiego dna przyczyn budowy tej zagadkowej sudeckiej trasy.

Autostrada Sudecka – Droga Sudecka

W latach 30. XX wieku, po dojściu nazistów do władzy, Niemcy rozpoczęły realizację szeregu przedsięwzięć o charakterze budowlanym. Budowa nowoczesnych dróg i autostrad była ważnym elementem politycznego programu III Rzeszy. Oprócz efektów propagandowych miała stanowić również remedium na problem dużego bezrobocia w Niemczech. Pod płaszczem budowy obiektów cywilnych bardzo często kryła się również realizacja celów o charakterze militarnym. Również w Sudetach rozpoczęto realizację budowy nowej drogi, która do historii przeszła pod nazwą Autostrady Sudeckiej lub Drogi Sudeckiej – z języka niemieckiego Sudetenstraße.

Więcej przedwojennych zdjęć z tego odcinka Autostrady Sudeckiej znajduje się na stronie polska-org.pl.

Autostrada Sudecka – Odcinek w Górach Bystrzyckich

Film został poświęcony głównie odcinkowi Drogi Sudeckiej, który znajduje się na terenie Gór Bystrzyckich, ponieważ to właśnie przy tym fragmencie sudeckiej trasy wybudowano najciekawsze obiekty. Przy odcinku Autostrady Sudeckiej biegnącym od Przełęczy Spalona do Przełęczy nad Porębą ulokowano 4 obiekty – schrony. Dwa z nich wybudowano nad Przełęczą nad Porębą. Kolejne dwa znajdują się w okolicach Schroniska PTTK „Jagodna” na Przełęczy Spalona. Zdaniem członków Stowarzyszenia Przyjaciół Bystrzycy Kłodzkiej prawdopodobnym jest, że umocnienia te już istniały, gdy rozpoczynano budowę bystrzyckiego odcinka Autostrady Sudeckiej.

Pierwszy ze schronów znajduje się około 250 m na południowy wschód od skrzyżowania dróg nad Przełęczą nad Porębą. Był to obiekt o konstrukcji żelbetowej o grubości ścian 40 cm, ze strzelnicami osłoniętymi płytami pancernymi o grubości 30 mm i dwiema izbami oddzielonymi drzwiami pancernymi. Schron był wkomponowany w zbocze Dębosza i przykryty warstwą ziemi porośniętej roślinnością. Załogę stanowiło prawdopodobnie 9 żołnierzy wyposażonych w 3 karabiny maszynowe MG 08/15 i działko 37 mm PAK 36. Schron został wysadzony prawdopodobnie tuż po zakończeniu wojny.

Drugi obiekt znajduje się kawałek dalej, około 200 m na północny zachód od skrzyżowania dróg. Schron również o konstrukcji żelbetowej o grubości 40 cm ze strzelnicą osłoniętą płytą pancerną. Ten obiekt był znacznie mniejszy i składał się tylko z jednej izby bojowej. Załogę stanowiło 2 żołnierzy, którzy obsługiwali karabin maszynowy MG 08/15. Bunkier był wpuszczony w ziemię, a strop pokryty warstwą ziemi porośniętą roślinnością i co ciekawe, prawdopodobnie posiadał drewnianą okiennicę maskującą strzelnicę. Schron po wojnie znalazł nowe zastosowanie, służył jako tzw. „mogilnik” czyli miejsce składowania przeterminowanych środków ochrony roślin.

Trzeci obiekt znajduje się we wsi Spalona powyżej schroniska „Jagodna”. Był to również obiekt o konstrukcji żelbetowej ze strzelnicami osłoniętymi płytami pancernymi. Obiekt składał się z dwóch izb, jednej bojowej i drugiej w formie garażu dla działka. Załogę stanowiło 9 żołnierzy, którzy obsługiwali 3 karabiny maszynowe MG 08/15 i działko 37 mm PAK 36. Najciekawsze jednak było maskowanie tego schronu. Nie był on wkomponowany w zboczę góry ani zamaskowany w lesie. Bunkier znajdował się w bezpośredniej lokalizacji obiektu turystycznego, jakim już przed wojną było schronisko „Jagodna”. Tak bliska lokalizacja miejsca będącego celem wycieczek sprawiła, że konstruktorzy potraktowali zupełnie inaczej kwestię maskowania obiektu. Zamiast klasycznego maskowania upodobnili schron do innych budowli związanych z działalnością schroniska. Ściany schronu zostały więc obłożone warstwą cegieł, które miały symulować mur warstwowy. Dach obiektu był najprawdopodobniej kryty drewnianym gontem, podobnym do tego zastosowanego w schronisku „Jagodna”. Z góry wyglądał więc jak kolejny z obiektów schroniska. Dodatkowo schron posiadał drewniane okiennice, które zasłaniały strzelnice. Całość więc zarówno z ziemi, jaki i z powietrza, przypominała bardziej budynek gospodarczy schroniska niż bunkier. Dziś schron służy głównie – jak widać na poniższym zdjęciu – jako podstawa pod tablicę informacyjną.

Czwarty obiekt znajduje się również w pobliżu schroniska „Jagodna”. Była to konstrukcja żelbetowa, której załogę stanowiło 4 żołnierze obsługujących 2 karabiny maszynowe. W celu zamaskowania obiektu ściany zostały pokryte tynkiem w kolorze piaskowym. Prawdopodobnie również w przypadku tego schronu zastosowano maskujący dach kryty gontem.

Autostrada Sudecka to nie tylko schrony w Górach Bystrzyckich, to również chodniki minerskie i zagadkowe przepusty znajdujące się tuż pod drogą. W odległości około 2 km od skrzyżowania na Przełęczy nad Porębą znajdują się 4 chodniki minerskie. Chodniki zostały ulokowane tuż pod jezdnią przy ostrym zakręcie.

Odcinek Autostrady Sudeckiej biegnący od Przełęczy Spalona w kierunku Przełęczy nad Porębą to szeroka droga o szerokości co najmniej 6 m. Trawersuje ona na zboczach Jagodnej – najwyższego szczytu Gór Bystrzyckich. To jedna z najwyżej położonych dróg w Polsce. Dziś ma status drogi wojewódzkiej. Mocno podniszczony asfalt nie przypomina już dawnej luksusowej górskiej trasy.

Mapa odcinek Autostrady Sudeckiej od Przełęczy Spalona do Przełęczy nad Porębą

Współpraca

Zdjęcia z powietrza: Michał Jabłoński
Lektor: Tomasz Sikora
Konsultacja merytoryczna i makiety schronów: Włodzimierz Włodarczyk

Specjalne podziękowania za pomoc w realizacji programu dla Stowarzyszenia Przyjaciół Bystrzycy Kłodzkiej.

Bibliografia: Hitlerowskie fortyfikacje Drogi Sudeckiej w Górach Bystrzyckich – „Karkonosz” 5 .1991 r., M. Battek, R. Jurga, A. Kędryna
Zdjęcia archiwalne: polska-org.pl