Zapraszam do oglądania filmu o radioteleskopie RT-4, największym tego typu urządzeniu w Polsce i w naszej części Europy. Historia, budowa i badania prowadzone za pomocą radioteleskopu RT-4, w Centrum Astronomii UMK w Piwnicach.
O radioteleskopie RT-4
Koncepcja budowy największego w Polsce radioteleskopu pojawiła się w połowie lat 80 XX wieku. Inicjatorami tego ambitnego planu byli pracownicy Katedry Radioastronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Przygotowanie podzespołów niezbędnych do realizacji zadania trwało ponad 10 lat. Prace montażowe ruszyły w roku 1991, a samo scalanie konstrukcji radioteleskopu trwało 3 lata. Pod koniec roku 1994 urządzenie wreszcie było gotowe.
Plan radioteleskopu RT-4 – Zbiory Centrum Astronomii UMK w Piwnicach
Plan radioteleskopu RT-4 – Zbiory Centrum Astronomii UMK w Piwnicach
Radioteleskop RT-4 w budowie – Zbiory Centrum Astronomii UMK w Piwnicach
Film o radioteleskopie RT-4 w Piwnicach
Wcześniejsze konstrukcje
Największy radioteleskop w Polsce, oznaczony nazwą RT-4 (czasem RT-32), o średnicy czaszy 32 m, nie jest pierwszym radioteleskopem w obserwatorium w Piwnicach. Mniejszy radioteleskop RT-3 został zbudowany wcześniej i posiada czaszę o średnicy 15 m. Jeszcze wcześniej, bo w latach 50 powstał radioteleskop RT-2, o średnicy czaszy 12 m. Ciekawostką jest to, że jego konstrukcja została zbudowana praktycznie z niczego. Do jego budowy użyto elementów starych stalowych łóżek, prawdopodobnie z powodu braków materiałowych.
Nieistniejący radioteleskop RT-1
Szkielet radioteleskopu RT-2
Radioteleskop RT-3
Starszy mniejszy radioteleskop RT-3 przy nowszym radioteleskopie RT-4
Badania fal radiowych
Aby zrozumieć, co badają radioteleskopy, trzeba powiedzieć kilka słów na temat promieniowania elektromagnetycznego emitowanego przez różne obiekty w kosmosie, które dociera do naszej Ziemi. Problem polega na tym, że ziemska atmosfera przepuszcza tylko cześć tego promieniowania.
Fale elektromagnetyczne i przepuszczalność ziemskiej atmosfery
I tak oto dociera do nas bardzo wąski przedział fal widzialnych, które są po prostu widzialne dla ludzkiego oka, a które astronomowie mogą obserwować i analizować za pomocą teleskopów optycznych. Oprócz przedziału fal widzialnych, dociera do nas również poszatkowany przedział fal podczerwonych oraz – najszerszy – przedział fal radiowych. I właśnie badaniem tego ostatniego przedziału promieniowania elektromagnetycznego zajmują się radioteleskopy.
Widmo (spektrum) fal elektromagnetycznych
Jednym z głównych badań prowadzonych przez obserwatorium w Piwnicach jest obserwacja fal radiowych emitowanych przez cząsteczki alkoholu – konkretnie metanolu. Badanie umożliwia podgląd tego, co dzieje się wokół powstających młodych masywnych gwiazdy. Obserwacja tych gwiazd jest ciekawa, gdyż to one zakończą swój żywot, jako supernowe lub czarne dziury. Obserwuje się dynamikę materii, jej fizyczne właściwości, gęstość, temperaturę. Inne fale, jak na przykład światło, nie są w stanie opuścić tak gęstego środowiska i udzielić nam informacji. Do głównych osiągnięć dokonanych radioteleskopem RT-4 zalicza się przegląd płaszczyzny Drogi Mlecznej na linii 6.7 GHz. Umożliwił on wyszukanie obszarów, gdzie powstaje emisja od cząsteczki metanolu, a zatem obszarów narodzin masywnych gwiazd.
Droga Mleczna – Autor: ESO/S. Brunier Źródło: The Milky Way Panorama
Plany na przyszłość
Centrum Astronomii UMK myśli już o budowie nowego, jeszcze większego urządzenia. Radioteleskopie RT-5, którego średnica czaszy wyniosłaby około 90-100 m. Jednak na razie plany jego budowy zostały wstrzymane z powodu braku środków finansowych.
Wizualizacja nowego i większego radioteleskopu RT-5
PODZIĘKOWANIA
Specjalne podziękowania za pomoc w realizacji filmu o radioteleskopie RT-4 dla Centrum Astronomii UMK w Piwnicach. W szczególności dla Pana dr Andrzeja Mareckiego i Pani dr Anny Bartkiewicz, za ocenę merytoryczną i pomoc w przygotowaniu scenariusza. A także za udostępnienie obserwatorium i pomieszczeń do wykonania ujęć filmowych.
BIBLIOGRAFIA
- Astronomia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika (w 60-lecie istnienia UMK), pod redakcją prof. A.Woszczyk, prof. A.Kus.
STRONY WWW, GRAFIKI, ZDJĘCIA
- Historia Radioastronomii lata 1983-1996 – Bernard Krygier
- Zdjęcie OACDF – Autor: ESO Źródło: commons.wikimedia.org
- Grafika wizualizacji supernowej – Autor: ESO/M. Kornmesser Źródło: commons.wikimedia.org
- Zdjęcie pulsara SXP 1062 – Autor: NASA Źródło: commons.wikimedia.org
- Zdjęcie lustra Cassegraina – Autor: Mike Peel Źródło: commons.wikimedia.org
- Radioteleskop w Effelsbergu – Autor: Dr.G.Schmitz Źródło: commons.wikimedia.org
- Radioteleskop w Arecibo – Autor: Alessandro Cai Źródło: commons.wikimedia.org
- Radioteleskop w Arecibo – Autor: H. Schweiker/WIYN and NOAO/AURA/NSF Źródło: commons.wikimedia.org
- Radioteleskop w Cambridge – Autor: Mike Peel Źródło: Jodrell Bank Centre for Astrophysics, University of Manchester
- Zdjęcie lotnicze obserwatorium w Piwnicach – Autor: Andrzej Kus Źródło: commons.wikimedia.org
Poniżej mapa z lokalizacją Centrum Astronomii UMK w Piwnicach. Na zdjęciach satelitarnych widać wyraźnie radioteleskop RT-4.
Obserwatorium w Piwnicach pod Toruniem jest również miejscem udostępnionym dla turystów. Stanowi doskonałe uzupełnienie wycieczki do Torunia. Informacji proszę szukać na stronach.
Mam nadzieję, że mój film o radioteleskopie RT-4 przypadł do gustu. Jeżeli tak, to zapraszam do subskrybowania kanału!
Zobacz także: Pytania i odpowiedzi – Radioteleskopy
