10 niezwykłych miejsc i osobliwości w Karkonoszach

Karkonosze to najwyższe pasmo Sudetów, przyciągające co roku miliony turystów. Najbardziej popularnym celem górskich wędrówek jest oczywiście Śnieżka – najwyższy szczyt Karkonoszy i całych Sudetów. Ale pasmo to kryje w sobie o wiele więcej ciekawych miejsc niż tylko jego najwyższe kulminacje. Zapraszam do poznania 10 ciekawych miejsc i niezwykłych osobliwości w Karkonoszach.

Osobliwości Karkonoszy to miejsca niezwykłe, zaskakujące, ciekawe. Wśród wymienionych ciekawostek są miejsca powszechnie odwiedzane przez turystów, ale i również takie, które pozostają poza najczęściej uczęszczanymi szlakami. Przeważnie związane są one z niezwykłą karkonoską przyrodą i odległymi procesami geologicznymi, które tworzyły wyjątkowy charakter Karkonoszy. Artykuł został napisany na podstawie publikacji Karkonoskiego Parku Narodowego pt. „100 przyrodniczych osobliwości Karkonoszy” Piotr Migoń.

1. Równia pod Śnieżką

Mianem Równi pod Śnieżką określa się rozległy płaski grzbiet Karkonoszy rozciągający się pomiędzy Śnieżką, kopułą Smogorni a Luční i Studniční horą. Równia pod Śnieżką należy do jednych z największych osobliwości w Karkonoszach. Przede wszystkim dlatego, że odbiega ona znacząco od powszechnie przyjętego wyobrażenia o wysokich górach, gdzie oczekujemy strzelistych szczytów i stromych stoków. Równia jest rozległym wypłaszczonym terenem (wierzchowiną) o powierzchni około 6 km². Ten płaski teren przypomina bardziej obszary nizinne, choć znajduje się już na wysokości około 1400 m n.p.m. Rzeczywiście miliony lat temu obszar ten był rozległą równiną, jednak w czasie ostatnich ruchów górotwórczych, które wypiętrzyły Sudety, został wyniesiony do góry wraz całymi Karkonoszami, ponad otaczający go teren. Przez obszar Równi pod Śnieżką przebiega kilka turystycznych szlaków. Znajdują się również dwa schroniska: polski Dom Śląski i czeska Luční bouda.

2. Kozie Grzbiety

Wędrując po Karkonoszach na ogół widzimy wypłaszczone grzbiety i rozłożyste kopuły szczytów. Jest jednak jedno miejsce w Karkonoszach, które odbiega od tego utrwalonego krajobrazu. Tym miejscem są Kozie Grzbiety (czes. Kozí hřbety), które znajdują się już po czeskiej stronie gór (część Grzbietu Czeskiego). Kozie Grzbiety są jedyną granią występującą w Karkonoszach. Ich skalisty, ostry grzbiet, o dużym nachyleniu zbocza, przywodzi na myśl krajobrazy występujące bardziej w Tatrach Zachodnich niż w Karkonoszach. Przez Kozie Grzbiety przebiega szlak turystyczny, są więc one łatwo dostępne dla turystów.

3. Śnieżne Kotły

Monumentalne, zachwycające, zdumiewające – tak w kilku słowach można określić wrażenia jakie wywierają na obserwatorach Śnieżne Kotły. Ważnym elementem krajobrazu Karkonoszy jest występowanie tzw. rzeźby polodowcowej. Jej najlepszym przykładem są Śnieżne Kotły, czyli kotły polodowcowe, które powstały w zboczach Karkonoszy w wyniku wytworzenia się dawniej w tym miejscu lodowców. Lodowce w Karkonoszach powstawały w tzw. epoce lodowej, zwanej fachowo plejstocenem, w czasie której nastąpiło gwałtowne ochłodzenie klimatu. Wówczas linia wiecznego śniegu przebiegała w Karkonoszach na wysokości około 1200 m n.p.m. To właśnie działalność lodowców doprowadziła do powstania – wyrzeźbienia – w zboczach tych imponujących form skalnych. Szacuje się, że lodowce w Karkonoszach stopniały około 10 tys. lat temu. Efektowne skalne ściany Wielkiego Śnieżnego Kotła dochodzą tu nawet do 150 m wysokości! Śnieżne Kotły najlepiej podziwiać z punktu widokowego zlokalizowanego przy czerwony szlaku prowadzącym po grzbiecie.

4. Jeziora polodowcowe Wielki i Mały Staw

Pozostałością po dawnych karkonoskich lodowcach są nie tylko kotły polodowcowe, ale również jeziora polodowcowe. Po polskiej stronie Karkonoszy przykładami takich jezior są Wielki i Mały Staw. Wielki Staw powstał w wyniku wypełnienia wodą głębokiej misy wyżłobionej w skalnym podłożu przez lodowiec. Tafla Wielkiego Stawu znajduje się na wysokości 1224 m n.p.m., a jego głębokość w najgłębszym miejscu wynosi 24,4 m. Powstanie Małego Stawu było trochę inne, gdyż jego wody wypełniają zagłębienie w obrębie moren lodowcowych. Oba jeziora stanowią niezwykłe osobliwości Karkonoszy. Przy Małym Stawie poprowadzono niebieski szlak. Dojście do Wielkiego Stawu jest jednak niemożliwe, a podziwiać go możemy jedynie z grzbietu Karkonoszy. Nie będą one jednak wiecznie widoczne. Procesy zmieniające Karkonosze wciąż zachodzą, choć nie są one zauważalne dla oka człowieka. Dna jezior cały czas wypełniają osady. Nawet Wielki Staw, za kilkadziesiąt tysięcy lat, zostanie zasypany osadami.

5. Pokrywa granitowa na Wielkim Szyszaku

Wielki Szyszak (czes. Vysoké kolo) to czwarty pod względem wysokości szczyt w Karkonoszach i drugi po polskiej stronie tego pasma. Szczyt wznosi się na wysokość 1509 m n.p.m. Wędrując czerwonym szlakiem, od Śmielca w kierunku Śnieżnych Kotłów, przechodzimy po zboczach kopuły Wielkiego Szyszaka, po długim „kamiennym chodniku”. Naszym oczom ukazuje się wówczas zdumiewający widok zboczy pokrytych rumowiskiem niezliczonej ilości głazów i skalnych bloków. To tzw. granitowa pokrywa, która na przemian ze spłaszczeniami i murawami tworzy kopułę Wielkiego Szyszaka. Morze głazów zalegających na zboczach, o różnej wielkości, czasem dochodzących nawet do 3–4 m długości, jest efektem procesu rozpadu granitu. To właśnie ta skała buduje Wielkiego Szyszaka i tę część Karkonoszy. Ale nawet tak twarda skała jak granit, pod wpływem procesów wietrzenia, pęka i rozpada się na mniejsze fragmenty. Siły natury są dla niej nieubłagane. Przez zbocze Wielkiego Szyszaka przechodzi czerwony szlak (Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza), jednak w czasie zimy jego przebieg jest zmieniany.

6. Szachownica w dolinie Myi

Osobliwości Karkonoszy wcale nie muszą mieć gabarytów najwyższych szczytów czy rozległych grzbietów. Niektóre mogą być naprawdę małe. Jedna z nich znajduje się w dolinie potoku Myi, przy asfaltowej drodze prowadzącej z Podgórzyna do Borowic. Drogę tę pokonuję się zazwyczaj samochodem, więc nie sposób wówczas zauważyć tej niezwykłej formacji skalnej. Na poboczu leży pęknięta skała, na której znajdują się zadziwiająco regularne kwadratowe kostki przypominające szachownicę! Choć blok skały zbudowany jest z granitu, to regularne spękania powstały w przylegającej do niego żyle aplitu. Przy szachownicy przed wojną znajdował się jeszcze drugi blok z podobnymi kwadratowymi spękaniami, ale zaginął w do dziś niewyjaśnionych okolicznościach…

7. Dziurawy Kamień

Karkonosze na ogół nie są kojarzone z jaskiniami. Zjawiska krasowe, zazwyczaj tworzące jaskinie, są w Karkonoszach prawdziwą rzadkością. Jednak możemy spotkać tu inny typ jaskiń, naturalnych pustek, które powstały nie poprzez wypłukiwanie rozpuszczalnych skał przez wodę, ale poprzez odsuwanie się od siebie bloków skalnych. Takie jaskinie nazywamy jaskiniami szczelinowymi. Jedna z nich znajduje się na zboczach Chojnika na Pogórzu Karkonoskim. Nazwana została Dziurawym Kamieniem. Jaskinia ma długość 18,5 m. Pokonuje się ją wąskim korytarzem o szerokości poniżej 1 m, zakończonym kominem o wysokości około 3 m. Dziurawy Kamień znajduje się przy czarnym szlaku prowadzącym na Zamek Chojnik. Jest oznakowany, ale łatwo go nie zauważyć i przypadkowo ominąć. Choć Dziurawy Kamień znajduje się na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego, w tym miejscu możemy na chwilę zboczyć ze znakowanego szlaku i przejść krótki fragment karkonoską jaskinią.

8. Kociołki wietrzeniowe

Dawniej powstanie tych intrygujących kulistych form w skałach przypisywano pradawnym pogańskim kultom. Miały być one wykutymi przez człowieka misami ofiarnymi, do których składano krwawe ofiary ze zwierząt lub ludzi. Kociołki wietrzeniowe, bo o nich mowa, nie są jednak dziełem rąk człowieka. Zazwyczaj przybierają kształt okrągłych lub kulistych zagłębień w płaskich powierzchniach skał. Ciężko uwierzyć, że tak regularne kształty zostały wytworzone przez siły natury. Ich powstanie wiąże się zazwyczaj z procesami selektywnego wietrzenia, które zachodzą na powierzchniach skały, wielokrotnym zamarzaniem i rozmarzaniem wody wypełniającej wnętrza kociołków. Kociołki wietrzeniowe posiadają różne rozmiary. Największy z nich znajduje się na zboczach Drewniaka koło Michałowic, ma wymiary 145×110 cm i głębokość ponad 1 m.

9. Waloński Kamień

Kolejna z osobliwości Karkonoszy znajduje się w Przesiece. Przemierzając tę urokliwą miejscowość możemy natrafić na zagadkową grupę skalną zwaną Walońskim Kamieniem. Jego nazwa pochodzi od owianych legendą Walonów, zwanych też Walończykami, którzy w średniowieczu przemierzali te góry w poszukiwaniu cennych minerałów i kruszców. Na jednym z bloków skalnych Walońskiego Kamienia widać odciśnięty ślad przypominający do złudzenia sylwetkę człowieka. Dostrzec można również wyryty znak krzyża i prawie już zatarty ślad ręki. Miały być to znaki pozostawione przez Walonów, którzy przemierzając Karkonosze, w poszukiwaniu bogactw ziemi, w ten sposób oznaczali sobie drogę. W rzeczywistości odciśnięta postać człowieka jest niczym innym, jak kociołkiem wietrzeniowym na skale, która uległa przewróceniu. Wyryty znak krzyża wciąż pozostaje nierozwikłaną tajemnicą… Waloński Kamień znajduje się tuż przy głównej drodze prowadzącej przez Przesiekę.

10. Opuszczona osada Budniki

Na zboczach Grzbietu Kowarskiego, na wysokości około 900 m n.p.m., znajdują się pozostałości górskiej osady Budniki (niem. Forstlangwasser). Dawniej w tym miejscu istniało kilkanaście domostw, była też szkoła i schronisko. Dziś po Budnikach pozostały tylko fundamenty domów skryte w coraz gęstszym lesie. Na Dolnym Śląsku spotkać możemy wiele miejsc, gdzie dawniej istniały wsie lub osady. Budniki są jednak wyjątkowe. Zasłynęły jako osada, która przez 113 dni nie miała dostępu do słońca. Specyficzne położenie na zboczach Karkonoszy sprawiało, że od 26 listopada do 19 marca, położone nisko słońce, nawet w ciągu dnia, nie wychylało się znad grzbietu Karkonoszy. Przez 113 dni do osady nie docierały więc promienie słońca, a jej zabudowania skryte były w cieniu okolicznych gór. Budniki krótko po wojnie były zasiedlone, ale działalność pobliskich kopalń uranu, poszukiwanie nowych złóż, a co za tym idzie utajnienie procederu, najprawdopodobniej sprawiło, że osada została wysiedlona. Pozostałości Budnik położone są tuż przy zielonym i żółtym szlaku. Najłatwiej do nich dotrzeć wędrując Tabaczaną Ścieżką od Karpacza. Przy wielu pozostałościach domów postawione są dziś tablice informujące o danym miejscu i jego historii. Budniki zamykają moją listę 10 niezwykłych miejsc i osobliwości w Karkonoszach.

Mapa ciekawych miejsc i osobliwości w Karkonoszach