Północna Grupa Wojsk Armii Radzieckiej stacjonowała w Polsce od roku 1945 do roku 1993. Natomiast pobyt radzieckich wojsk do roku 1956 nie był w żaden sposób prawnie uregulowany. Sowieci traktowali swoje bazy, jako eksterytorialne – wyłączone kompletnie spod polskiej kontroli. Do tego stopnia, że nikt z władz PRLu nie wiedział nawet, jaka dokładnie ilość radzieckich żołnierzy stacjonuje w kraju. Armia Radziecka na terenie Polski miała swoje zadania zarówno o charakterze militarnym, jak i politycznym.
Armia Radziecka w Polsce
Zgodnie z umową podpisaną 23 października 1957 roku dotyczącą liczebności, rozmieszczenia i trybu dokonywania ruchów wojsk, liczebność PGWAR ustalono w przedziale od 62 do 66 tys. żołnierzy. W tej liczbie zawierało się 40 tys. dla wojsk lądowych, 17 tys. dla wojsk lotniczych i 7 tys. dla marynarki wojennej. Dodatkowo umowa zobowiązywała Dowódcę PGW do przekazywania raz na pół roku informacji o zmianach w liczbie i strukturze radzieckich wojsk stacjonujących w Polsce. W praktyce nie było to w ogóle realizowane, dlatego strona polska wciąż nie wiedziała, jaka dokładnie liczba wojsk rozlokowana jest w kraju. Sowieci – a zwłaszcza dowódcy wyższego szczebla – z dezaprobatą odnosili się do zawartych porozumień, w części przypadków w ogóle nie realizowali zatwierdzonych ustaleń. Wpływało to bardzo negatywnie na wzajemne relacje, które i tak od samego początku były podszyte wzajemną nieufnością. Ich nastawienie dobrze opisują relacje jednego z pełnomocników powołanych do kontaktów z PGWAR.
Ówczesny dowódca Północnej Grupy Wojsk Radzieckich gen. płk Galicki, gdy po wyznaczeniu mnie na stanowisko Pełnomocnika przybyłem do Legnicy, by przedstawić się, oświadczył w rozmowie: dla nas status jest zupełnie niepotrzebny, my uważamy, że i przed statusem wszystko było dobrze.
Gen. bryg. Leszek Krzemień, Pełnomocnik Rządu RP ds. Pobytu Wojsk Radzieckich w Polsce – Wojska Radzieckie w Polsce 1939-1993 Z. Kuśmierek Red. S. Dąbrowski, K. Jaworska, W.W. Szetelnicki str. 256
Gen. płk Kuźma Galicki – Dowódca PGW (1955-1958)
Zadania PGWAR
Armia Radziecka stacjonująca w Polsce posiadała szereg różnego rodzaju zadań o charakterze militarnym, które miały być realizowane w przypadku wybuchu wojny z zachodnimi mocarstwami. Podstawowe zadania wymieniłem już w filmie. Należy mieć na uwadze, że zadania Północnej Grupy Wojsk był mocno ograniczone przez ich skadrowany charakter. Rola PGWAR sprowadzała się tak de facto do wspierania zadań kolejnych rzutów strategicznych oraz zabezpieczenia terenu, kluczowych przejść, lotnisk, składów amunicji, magazynów itp. Pełne rozwinięcie wojsk PGWAR miało nastąpić dopiero w momencie wybuchu wojny. Wydaje się, że o wiele ważniejsza była ich rola polityczna. Armia Radziecka stacjonująca w Polsce była przede wszystkim straszakiem na komunistyczne władze PRLu, tak aby realizowały one politykę zgodną z linią Moskwy. Wojska radzieckie rozlokowane w kraju były gwarantem utrzymania sowieckiej dominacji w Polsce.
Początkowa duża liczebność PGWAR zmalała gwałtownie w ciągu pierwszy lat od zakończenia wojny. W późniejszym okresie, z kilkoma wyjątkami, możemy również zaobserwować podowlną redukcję Armii Radzieckiej w Polsce. Pomimo tego w roku 1990 PGWAR wciąż posiadała duży potencjał militarny.
Wojska Lądowe PGW 1990 rok – Armia Radziecka w Polsce
Również stosunkowo dość dobrze był rozbudowany komponent lotniczy PGWAR. Składał się on z 4. Armii Lotniczej, która na terenie Polski rozlokowane miała dwie dywizje w strukturze po trzy pułki lotnicze. W latach 80-tych na wyposażeniu 4. Armii Lotniczej pojawił się bardzo nowoczesny sprzęt: myśliwce Su-27 i myśliwce bombardujące Su-24M. Struktura 4. Armii Lotniczej możemy zobaczyć pod tym linkiem.
Samoloty myśliwskie Su-27 na lotnisku w Kluczewie (dziś dzielnica Stargardu) – 10 lipca 1992 roku – Źródło commons.wikimedia.org Foto: Rob Schleiffert
Jednym z ważniejszych zadań było również utrzymanie łączności z Zachodnim Kierunkiem Operacyjnym, w tym łączności rządowej pomiędzy Moskwą i Dowództwem Grupy Wojsk Okupacyjnych w Niemczech. W tym celu rozbudowywano jednostki łączności i inżynieryjne. Pod koniec lat 70-tych w ramach struktur Układu Warszawskiego rozpoczęto również budowę systemu łączności troposferycznej o kryptonimie „BARS”. Na terenie Polski wybudowano aż 7 węzłów łączności tego systemu. Rozmieszczenie systemu „BARS” możemy zobaczyć pod tym linkiem (należy z boku zaznaczyć BARS).
System łączności troposferycznej o kryptonimie „BARS”
ZDJĘCIA
ahojMEDIA
www.ahojmedia.pl
BIBLIOGRAFIA
- Wojska Radzieckie w Polsce 1939-1993 – Red. S. Dąbrowski, K. Jaworska, W.W. Szetelnicki
- Mikrokosmos – N. Davies
- Dolny Śląsk Monografia Historyczna – Red. Wojciecha Wrzesińskiego
- Sysyem łączności BARS – Rozmieszczenie
- 4. Armia Lotnicza – Struktura
Archiwalne Zdjęcia
