Jak w średniowieczu budowano Zamek Grodno?

Zamek Grodno w Zagórzu Śląskim należy do najlepiej zachowanych zamków na terenie Dolnego Śląska. Film prezentuje powstanie zamku na tle aktualnych badań architektonicznych i archeologicznych. Najnowsze badania pozwoliły lepiej przybliżyć historię jego powstania, a efektem prowadzonego od kilku lat rozpoznania architektonicznego było stworzenie m.in. modeli przedstawiających fazy rozbudowy zamku gotyckiego. Dzięki nim możemy zobaczyć jak Zamek Grodno mógł wyglądać w średniowieczu.

Zamek Grodno, przed wojną nazywany zamkiem Kynsburg, położony jest w Zagórzu Śląskim w Sudetach Środkowych. Jego malownicza sylwetka wznosi się od wieków nad doliną rzeki Bystrzycy, która w tym miejscu nazywana była powszechnie Śląską Doliną lub Doliną Ślązaków (niem. Schlesierthal). Śląska Dolina historycznie rozdzielała zawsze od siebie dwa pasma górskie – Góry Wałbrzyskie od Gór Sowich. Zamek Grodno leży więc na styku tych dwóch sudeckich pasm, choć historycznie wciąż jeszcze na skraju Gór Wałbrzyskich. Zamek wybudowany został szczycie góry Choina. Jego najstarsza część osadzona została na samym wierzchołku skalnej wychodni. Doskonale widać to od strony długiej, monumentalnej ściany zamku górnego i graniastej wieży, zawieszonej stromo na wodami Bystrzycy. Zamek Grodno należy do najważniejszych i najlepiej zachowanych śląskich zamków. Jest jedną z najpiękniej położonych średniowiecznych warowni w całych polskich Sudetach.

Początki Zamku Grodno

Powszechnie budowę Zamku Grodno przypisuję się księciu świdnicko-jaworskiemu Bolkowi I. Bolko I, zwany również Srogim albo Surowym, przez historię zapamiętany został jako energiczny władca, który przez okres swoich rządów systematycznie poszerzał swoje władztwo. Dzięki sprytnej polityce, układom, ale i również zwykłej brutalnej sile, z porozbijanych drobnych księstw śląskich tworzy państwo, które w swoim szczytowym momencie rozciągało się od Bolesławca aż do Paczkowa. XIV-wieczna Kronika Książąt Polskich wychwala Bolka I jako budowniczego licznych warowni. Ich szczególne zagęszczenie widzimy w Sudetach, które – jak powszechnie uznaje się – miały zabezpieczać księstwo świdnicko-jaworskie przed zakusami ze strony króla czeskiego.

Po raz pierwszy informacja o Grodnie pojawia się w 1315 roku. W niemieckich regestach dokumentów śląskich odnotowano zapis, iż 22 marca 1315 roku, w wigilię Wielkiej Nocy, na zamku KINSBERG, burgrabia Kylian von Haugwitz uczynił akt darowizny na rzecz klasztoru Augustianów we Wrocławiu. Choć zapisek ów nie dotyczył bezpośrednio Grodna, to jego ustanowienie na zamku każę przypuszczać, że już wówczas zamek był kompletną i w pełni ukończoną warownią.

Fazy budowy średniowiecznego Zamku Grodno

Od 2017 roku rozpoznaniem architektonicznym Zamku Grodno zajmuje się prof. Małgorzata Chorowska z Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej. Głównym efektem badań prowadzonych przez prof. Chorowską było wyodrębnienie faz budowy murów zamku górnego.

Wyodrębnić możemy trzy główne gotyckie fazy budowy zamku:

• Fazę I, przypadającą na okres rządów Bolka I Surowego, około 1300 roku,
• Fazę II, przypadającą na okres rządów Bolka II Małego, około 1350 roku,
• Fazę III, przypadającą na czasy, kiedy zamek był własnością rodu Czettritzów, około 1500 roku.

Faza I – około 1300 roku

Faza II – około 1350 roku

Faza III – około 1500 roku

Współpraca i materiały

Zaprezentowane w filmie informacje pochodzą z wyników badań prowadzonych na terenie Zamku Grodno w latach 2017-2021. Badania prowadzili m.in.: prof. Małgorzata Chorowska, dr Paweł Konczewski, dr Teresa Dziedzic, dr Agnieszka Gryglewska, Radosław Biel, Łukasz Orlicki, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, miesięcznik Odkrywca, GEMO – Grupa Eksploracyjna Miesięcznika Odkrywca.

Bibliografia:
„Początki zamku Grodno w świetle badań architektonicznych” – Małgorzata Chorowska
„Beschreibung und Geschichte der Burg Kinsberg” – August Zemplin, Breslau 1826
„Śląsk w zabytkach sztuki, Zamek Grodno” – Jerzy Rozpędowski, Wrocław 1960
„Codex Diplomaticus Silesiae T.16 Regesten zur schlesischen Geschichte 1301-1315” – C. Grünhagen, C. Wutke, Breslau 1892
„Corona Silesiae: Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku” – Artur Boguszewicz, Wrocław 2010

Zachęcam również do obejrzenia drugiej części filmu o Zamku Grodno. Link poniżej.