Mury na granicach – Historycznie i współcześnie

3,1K

Historia budowy murów i wałów obronnych sięga najdawniejszych czasów historii ludzkości. Dawniej wały obronne otaczały grody, mury miejskie zabezpieczały miasta, a konstrukcje stawiane na granicach imperiów miały chronić przed najazdem wrogich państw i plemion. Dziś w XXI wieku niektóre z tych rozwiązań wciąż są stosowane, tylko że w bardziej nowoczesnej formie. Powody jednak, co do zasady, nie uległy zmianie.

Europa zmaga się od kilku miesięcy z ogromną falą przybywających nielegalnych imigrantów, którzy próbują przedostać się na terytorium Unii Europejskiej. Wzrok świata skupił się na Węgrzech, które zmagają się z ich napływem. Aby przeciwdziałać temu zjawisku, Węgry postanowiły wybudować mur na swojej granicy z Serbią. Nie jest to rozwiązanie ani nowe, ani też takie, które byłoby już zaniechane we współczesnym świecie. Przyjrzyjmy się więc wałom i murom granicznym w historii ludzkości oraz w czasach współczesnych.

Wały obronne

Zaryzykowałbym stwierdzenie, że pomysł budowy wałów jest tak stary, jak stare są same początki organizacji społeczności ludzkich. Kiedy ludzie zaczęli organizować swoje życie w ramach osad i grodów, z czasem pojawiła się także koncepcja budowy wałów obronnych, które otaczałyby ich siedliska i domostwa. Oczywiście wpływ na to musiało mieć także poczucie zagrożenia ze strony innych społeczności, które mogły zagrozić ich funkcjonowaniu. Wały obronne zapewniały więc poczucie bezpieczeństwa i dawały możliwość prowadzenia skutecznej obrony przed przeciwnikiem. Ich kształty, formy i sposób budowy były tak różne, jak różne były społeczności, które je wznosiły.

Wały kultowe

Co ciekawe, wały nie musiały być stawiane tylko w celach obronnych. Mogły mieć również charakter kultowy i religijny. Takie wały, zwane najczęściej wałami kultowymi, miały za zadanie wygradzać miejsca święte przeznaczone do praktyk religijnych. Innymi słowy, rozgraniczać sacrum od profanum. Dobrym przykładem mogą być kręgi kultowe na Raduni i Ślęży. Dziś pozostały po nich tylko resztki i niewiele różnią się od zwykłego rumowiska skalnego.

Mury miejskie

Wraz z upływem czasu i rozwojem grodów, koncepcja budowy drewnianych i ziemnych wałów, przekształciła się w koncepcję budowy solidniejszych murowanych murów miejskich. Często wspartych o systemy wież, które pomagały w obserwacji terenu oraz prowadzeniu obrony. Chociaż mury miejskie zapewniały bezpieczeństwo mieszkańcom miasta i znajdującym się w środku garnizonom wojskowym, z czasem stały się ich przekleństwem. Rozwój miasta oznaczał zwiększenie liczby mieszkańców, a to oznaczało budowę nowych domostw i obiektów użyteczności publicznej. To wszystko trzeba było zmieścić ciągle w granicach tych samych murów, które z natury nie są elastyczne. Mury były niczym gorset uciskający rozrastającą się substancję miejską. Na dodatek wraz z rozwojem rzemiosła wojskowego okazało się, że obrona w murach miejskich może być nieskuteczna. Rozwój artylerii sprawił, że cele wewnątrz miasta mogły być skutecznie rażone. Co prawda, wytrzymać mogli to żołnierze, ale nerwy mieszczan nie były już tak wytrzymałe. Ludność cywilna i władze miejskie mogły więc wymusić na lokalnym garnizonie kapitulację. Tak było podczas oblężenia Wrocławia przez Francuzów w 1807 roku. Mury miejskie poszły więc w odstawkę.

Wielki Mur Chiński

Otoczyć murem miasto to spore wyzwanie. Jeszcze większym jest budowa muru, który musiałby się ciągnąć kilometrami i chronić granice państwowe. Najbardziej korzystne jest oparcie granicy na naturalnej przeszkodzie np. rzece lub wysokim paśmie górskim, które z natury uniemożliwiają swobodne przejście. Wiadomo, że nie zawsze jest to możliwe. W przypadku zwykłych granic lądowych, ich utrzymanie i kontrola wymaga więc więcej wysiłku. Kiedy myślimy o murach obronnych chroniących peryferia imperiów, pierwszy przychodzi nam na myśl słynny Wielki Mur Chiński. System fortyfikacji zbudowany w północnej części Chin, który miał zabezpieczać przed napływem ludów i najeźdźców z północnych stepów. Wielki Mur w znanej i zwiedzanej dziś formie powstawał za czasów dynastii Ming. Choć jego wcześniejsze formy były budowane już setki lat wcześniej, jeszcze przed narodzeniem Chrystusa.

Wał Hadriana

W Europie przykładem takiego budownictwa jest Wał Hadriana, zbudowany za czasów rzymskich w północnej Brytanii. Wał powstał w II wieku naszej ery, za panowania cesarza Hadriana, stąd jego nazwa. Prawdopodobnie miał zabezpieczać przed napływem lub najazdem niepodbitych plemion z terenów dzisiejszej Szkocji.

Mur Berliński

Zazwyczaj funkcją murów było uniemożliwienie wdarcia się ludzi i wojsk przeciwnika do wnętrza otaczanego obszaru. Bywały również w historii sytuacje odwrotne. Sytuacje, w których to mur był stawiany przez władze, które chciały uniemożliwiać własnym mieszkańcom opuszczenie jakiegoś terenu. Ten najsłynniejszy przypadek możemy zaliczyć do zdobyczy socjalizmu. Mowa jest tu o Murze Berlińskim, który przez 28 lat rozgraniczał Berlin zachodni od Berlina wschodniego. Tym samym miał uniemożliwić ucieczkę na zachód obywateli NRD i mieszkańców wschodniej części miasta.

Dzisiejsze mury na granicach

Dziś wciąż mury i konstrukcje o podobnych funkcjach, stawiane są przez państwa na swoich granicach z różnych powodów. Wbrew pozorom nie są to sytuacje odosobnione i nieliczne. Warto wspomnieć choćby ostatnie przypadki w Europie. W roku 2014 swój mur na granicy z Rosją zaczęła stawiać Ukraina, w związku z „pełzającym konfliktem” z Rosją we wschodniej części kraju. Z powodu strachu przed Rosją swój mur na granicy postanowiła wybudować także Estonia. W tym roku, w związku z kryzysem imigracyjnym, swój mur wybudowały wspomniane już Węgry. W zasadzie mowa jest tu o płocie granicznym. Systematyczne w mediach pojawiają się doniesienia o jego rozbudowie na nowych kolejnych odcinkach granicy.

Chyba najsłynniejszy mur znajduje się dziś na granicy między Stanami Zjednoczonymi i Meksykiem. Głównie ma chronić przed nielegalnym napływem imigrantów z Meksyku. Wspomóc ma także walkę z przemytem. Do ochrony muru i granicy wykorzystywana jest również nowoczesna technologia, jak czujniki ruchu i kamery na podczerwień. Teren patrolowany jest również przez służby graniczne, które dysponują SUVami i helikopterami. Na poniższym zdjęciu zgadnijcie po której stronie są Stany Zjednoczone, a po której Meksyk. Odpowiedź może być zaskakująca i znajduje się w podpisie zdjęcia.

Kolejna z budowli, o której się kiedyś dużo mówiło, została wzniesiona przez Izrael. Mowa jest tutaj o tzw. murze bezpieczeństwa. Jak tłumaczyła strona izraelska, mur ma chronić ludność cywilną i obywateli Izraela przed atakami terrorystycznymi ze strony palestyńskich ugrupowań. Terytorialnie odgranicza Zachodni Brzeg Jordanu od Izraela. Jego budowa spowodowała wiele kontrowersji.

Poniżej mapa pochodząca z Wikipedii z zaznaczonymi murami i barierami oddzielającymi na granicach. Nie kontrolowałem jej poprawności. Stan na dzień 6 września 2015 roku.