Początek Riese – Odnalezione dokumenty i plany

Grzegorz Sanik

13 stycznia 2017

Riese zaczęło się w Walimiu. Odnalezione szczątkowe plany oraz dokumenty związane z budową podziemnego kompleksu pokazują, jaki był początek Riese w Górach Sowich. Zapraszam na niezwykle ciekawy wywiad z wieloletnim badaczem tajemnic Gór Sowich i Dolnego Śląska – Panem Romualdem Owczarkiem.

Początek Riese – Najstarszy dokument – 1 grudnia 1943 roku

Najstarszy odnaleziony dokument związany z budową kompleksu Riese pochodzi z 1 grudnia 1943 roku. O ile założymy, że Śląska Wspólnota Przemysłowa (Industriegemeinschaft A.G.) była zakamuflowaną spółką realizującą budowę w Górach Sowich. Jak już wspomniano w filmie, pismo musi być co najmniej drugim dokumentem. Murarze skarżą się w nim, że dostali zbyt małe przydziały kartek żywnościowych. Przy okazji informują, że w zakładach Websky, Hartmann & Wiesen w Walimiu budują baraki dla 600 członków Organizacji Todt. Co ciekawe, samo pojawienie się w dokumencie informacji o OT jest już zaskakujące, gdyż zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami Organizacja Todt miała przejąć budowę dopiero na wiosnę 1944 roku.

Początek Riese, pismo firmy J. Stotko w sprawie przydziału kartek żywnościowych dla murarzy – Źródło: Archiwum Państwowe we Wrocławiu – Zbiory: Romuald Owczarek

Kryptonim Riese – 4 lutego 1944 roku

Najstarszy dokument, w jakim pojawia się kryptonim Riese, pochodzi z 4 lutego 1944 roku. Jest to odręczne pismo sporządzone przez firmy: Heinrich Butzer i Philipp Holzmann, które w Górach Sowich zawiązały specjalną spółkę tzw. Arbeitsgemeinschaft. Pismo skierowane do Inspekcji Przemysłowej w Świdnicy dotyczy przydziału kartek żywnościowych. Przy okazji spółka informuje, że pracuje przy zadaniu budowlanym „Bauvorhaben Riese” w Wüstegiersdorf, czyli Głuszycy.

Pismo firm Heinrich Butzer i Philipp Holzmann, w którym pojawia się kryptonim „Riese” – Źródło: Archiwum Państwowe we Wrocławiu – Zbiory: Romuald Owczarek

Jedyny odnaleziony plan Riese

Jak dotąd jedyny znaleziony plan Riese, został odnaleziony niejako przypadkiem w archiwalnych dokumentach Inspekcji Przemysłowej w Świdnicy. Drążeniem sztolni w Walimiu zajmowała się m.in. firma Albert Hoff z Wałbrzycha. Ponieważ musiała codziennie dowozić do Walimia materiały wybuchowe z Wałbrzycha, wystąpiła do Inspekcji Przemysłowej w Świdnicy o pozwolenie na budowę w Walimiu magazynu. Magazyn miał być przeznaczony do przechowywania na miejscu 100 kg saletry amonowej i 1000 szt. spłonek. Ponieważ pierwszy wniosek z 12 lutego 1944 roku został sporządzony niedbale, Inspekcja zarządała jego uzupełnienia wraz z wskazaniem lokalizacji planowanego magazynu.

Pismo firmy Albert Hoff w sprawie budowy magazynu na materiały wybuchowe w Walimiu – Źródło: Archiwum Państwowe we Wrocławiu – Zbiory: Romuald Owczarek

Według ówcześnie obowiązujących przepisów magazyn mógł się znajdować w odległości co najmniej 140 m od najbliższych zabudowań i 40 m od drogi publicznej. W związku z tym zaszła konieczność naniesienia na mapę okręgu z wymaganymi odległościami. Tak oto do Inspekcji Przemysłowej w Świdnicy została wysłana mapa ze wskazaniem lokalizacji budowy magazynu na materiały budowlane i – niejako przy okazji – naniesionym planem drążonych podziemi. Dziś znamy te podziemia, jako kompleks Rzeczka. Na dzień dzisiejszy jest to jedyny dokument, na którym naniesiono plany podziemi. Choć, co trzeba podkreślić, tylko w kształcie na początkowym etapie.

Mapa z lokalizacją magazynu, przy okazji zaznaczonym kompleksem Rzeczka – Źródło: Archiwum Państwowe we Wrocławiu – Zbiory: Romuald Owczarek

Poniżej przedstawiam mapę z lokalizacją kompleksu Rzeczka, który został wyrysowany na wyżej zamieszczonym planie. Dodatkowo umieściłem jeszcze dwa obiekty wspomniane w dokumentach: zakłady Websky, Hartmann & Wiesen oraz gospodę Schirgenschänke.

Współpraca

Film powstał przy współpracy z Centrum Kultury i Turystyki w Walimiu i Sztolni Walimskich

Zdjęcia z powietrza użyte w filmie wykonał K-motion.pl

Filmowanie z powietrza, zdjęcia z powietrza – K-motion.pl

Zobacz także polecane:

• Książki o kompleksie Riese (w tym Pana R. Owczarka)
• Rozkaz Riese – Ujawnione niemieckie dokumenty FHQ
• Wywiad z ocalałym świadkiem budowy Riese