Zwiedzanie podziemi Mittelwerk i obozu KZ Mittelbau-Dora

Zwiedzanie dawnego obozu koncentracyjnego KZ Mittelbau-Dora i podziemnej fabryki Mittelwerk. To właśnie w podziemiach wydrążonych w Górach Harzu, koło miejscowości Nordhausen, Niemcy produkowali latające bomby V-1 i rakiety V-2. Tak dziś wygląda teren obozu i dawnej fabryki rakiet.

W zeszłym miesiącu wraz z przyjaciółmi zwiedzałem teren dawnego obozu koncetracyjnego KZ Mittelbau-Dora i podziemnej fabryki rakiet Mittelwerk. Wyjazd został zorganizowany przez Sztolnie Walimskie, jeden z udostępnionych kompleksów Riese. Kompleks wydrążony w Górach Harzu koło miejscowości Nordhausen to prawdziwa legenda. Na temat jego mroczne i tragicznej historii pisałem już w moim poprzednim artykule. Dziś zapraszam do oglądania fotorelacji ze zwiedzania Mittelbau-Dora.

Pozdrawiam z wejścia do podziemi zakładów Mittelwerk

Obóz KZ Mittelbau-Dora

Jak już wspomniałem w poprzednim artykule, przez obóz KZ Mittelbau-Dora przeszło około 60 tys. więźniów. Co najmniej jedna trzecia z nich nie przeżyła morderczej pracy i ciężkich obozowych warunków. Jedną z najliczniejszych grup wśród więźniów byli Polacy. Na początku kwietnia 1944 roku było ich najwięcej ze wszystkich narodowości – około 13 tys.

Teren obozu koncentracyjnego KZ Mittelbau-Dora

KZ-Lager Mittelbau-Dora – Po obozie nie pozostało dziś dużo śladów, po wojnie obozowe baraki szybko zostały rozebrane

Dziś w miejscu dawnych baraków rośnie las, drzewa pomalowane na biało wskazują, gdzie kiedyś stały budynki

Prawie wszystkie budynki po wojnie zostały rozebrane

Po zjednoczeniu Niemiec, na początku lat 90-tych zainteresowano się dotąd zaniedbywanym miejscem dawnego obozu

Stolarnia, jeden z nielicznych zachowanych budynków

Miejsce straceń…

Zachował się również budynek krematorium

1944 – Data budowy krematorium na kominie

Wnętrze krematorium – Spalono tutaj około 5 tys. ludzkich ciał

Piec krematorium KZ Mittelbau-Dora

Liczne pamiątkowe tablice w budynku krematorium

Przed krematorium stoi pomnik poświęcony pomordowanym więźniom obozu koncentracyjnego KZ Mittelbau-Dora

Pomnik autorstwa Jürgena von Woyskiego powstał w 1964 roku

Przed pomnikiem złożyła kwiaty delegacja z CKiT z Walimia i Sztolni Walimskich

Pomordowani i umęczeni więźniowie KZ Mittelbau-Dora pochodzili z wielu krajów, najwięcej było Rosjan i Polaków

Współczesny plan miejsca pamięci KZ Mittelbau-Dora

Teren byłego obozu KZ Mittelbau-Dora

Naszym przewodnikiem po terenie dawnego obozu była Pani dr Regine Heubaum. Przed nowoczesnym budynkiem muzeum znajduje się dziś makieta przedstawiająca teren obozu koncentracyjnego i fabryki Mittelwerk. Dr Heubaum tłumaczy nam, że z miejsca, w którym właśnie jesteśmy bardzo dobrze widać w dole pobliskie miasto Nordhausen. W czasie wojny zarówno więźniowie widzieli Nordhausen, jak i mieszkańcy Nordhausen widzieli obóz koncentracyjny. Dr Heubaum tłumaczy, że z tego powodu mieszkający wówczas w mieście Niemcy dobrze zdawali sobie sprawę z istnienia obozu i niewolniczej pracy tysięcy więźniów. Nie mogą więc dziś zasłaniać się niewiedzą. Bardzo słuszna uwaga. Dziękuję dr Heubaum za oprowadzenie po terenie obozu i ciekawą lekcję historii.

Dr Regine Heubaum omawia makietę obozu przed budynkiem muzeum

Nowoczesny budynek muzeum wzniesiony tuż przy obozie, w dole widać Nordhausen

W budynku muzeum znajduje się nowoczesna wystawa

Ekspozycja w muzeum KZ Mittelbau-Dora

Ekspozycja w muzeum KZ Mittelbau-Dora

Zachowane części do produkcji broni

Podziemia zakładów Mittelwerk

Po zwiedzeniu terenu dawnego obozu, przyszła pora na podziemia zakładów zbrojeniowych. Podziemia Mittelwerk to prawdziwy olbrzym, ale dla turystów udostępniony jest tylko mały fragment kompleksu. Główne wejścia do podziemi zostały po wojnie wysadzone. Żeby umożliwić ruch turystyczny wydrążono jeszcze jedną sztolnie, specjalnie dla turystów. Na mapie zaznaczona jest kolorem niebieskim. Trasa dostępna dla turystów jest krótka, zaznaczona jest kolorem czerwonym. W środku znajdziemy sporo zachowanych oryginalnych części do rakiet i latających bomb, niektóre są całkiem spore np. elementy silników rakietowych. W głównej hali znajduje się także makieta podziemi.

Plan podziemi Mittelwerk – Udostępniony fragment podziemi kolor czerwony, nowa sztolnia wejście dla turystów kolor niebieski

Trzeba tutaj podkreślić, że udostępniony jest tylko mały fragment podziemi. Wynika to z tego, że władze muzeum kładą przede wszystkim nacisk na zwiedzanie obozu, jako miejsca pamięci pomordowanych kilkudziesięciu tysięcy więźniów. W takim kontekście zwiedzanie podziemi jest tylko dodatkiem do turystycznej trasy, a zanim odwiedzający zobaczą olbrzymie hale Dory, należy im najpierw uzmysłowić, jak wiele istnień ludzkich kosztowało całe to przedsięwzięcie.

Wejście do trasy turystycznej podziemi Mittelwerk, po lewej stronie zaznaczone jest zawalisko w miejscu istnienia oryginalnego wejścia

Wejście do podziemi Mittelwerk (Mittelbau-Dora)

Dobudowana współczesna sztolnia

Podziemia zakładów Mittelwerk (Mittelbau-Dora)

Model podziemi kompleksu Mittelwerk (Mittelbau-Dora)

Model podziemi kompleksu Mittelwerk (Mittelbau-Dora)

Zachowane części do rakiet

Silnik rakiety V-2

Silnik rakiety V-2

Podziemia Mittelwerk (Mittelbau-Dora) i porozrzucane części do rakiet

Porozrzucane części do rakiet V-2 i latających bomb V-1

Fragment budynku wybudowanego w podziemiach

Podziemia fabryki Mittelwerk w większości nie były obetonowane

Podziemia Mittelwerk w większości nie były obetonowane, a drążone były w anhydrycie

Podziemna trasa dla zwiedzających jest dobrze zachowana, lecz krótka w porównaniu do całego kompleksu

Podziemia Mittelwerk (Mittelbau-Dora)

Jedna z częściowo zalanych hal

Informacje dla zwiedzających

Teren obozu jest dostępny do zwiedzania przez cały rok, w każdy dzień tygodnia z wyjątkiem poniedziałku. Wejście na obiekt jest bezpłatne. Zwiedzanie podziemi może odbywać się tylko z pracownikiem muzeum lub w towarzystwie przewodnika. We wtorki i piątki są bezpłatne wycieczki z przewodnikiem. Na terenie obiektu można również wykupić audioprzewodnik, ale język polski nie jest dostępny (stan marzec 2017 roku). Szczegółowe informacje należy sprawdzić wcześniej na stronie: www.buchenwald.de.

Mapa KZ Mittelbau-Dora (Mittelwerk)