Imponujące osiągnięcia inżynierii dawnych czasów. Zbudowane kosztem milionów marek i wysiłkiem setek budowlańców oraz specjalistów zaangażowanych przy pracy. Ponad 100-letnie budowle, które również i dziś wywierają duże wrażenie na odwiedzających, a których to osiągnięcia wciąż nie wszystkie zostały pobite. Tunele kolejowe pod Małym Wołowcem, Sajdakiem i pod Przełęczą Kowarską. Dziś częściowo opuszczone, pozostają już tylko ciekawostką turystyczną i niemym świadkiem dawnej rozbudowanej infastruktury kolejowej na Dolnym Śląsku.

Tunele kolejowe na Dolnym Śląsku

Nie jest tajemnicę, że pod koniec XIX i na początku XX wieku Niemcy intensywnie rozwijali sieć kolejową na Dolnym Śląsku. Rozwinięta infrastruktura miała ważne znaczenie dla gospodarki, przemysłu, turystyki, a także była istotna ze względów militarnych. Rozwój linii kolejowej w Sudetach wymuszał budowę również tuneli kolejowych. Były to przedsięwzięcia niezwykle trudne, często dokonywane w niełatwych warunkach terenowych. Jak rozbudowana była dawniej infrastruktura możemy zobaczyć m.in. na starych pocztówkach.

Infrastruktura kolejowa w Karkonoszach na starej pocztówce

Pośpieszne uprzemysłowienie i intensywny rozwój infrastruktury sprawił, że ludzie w dawnych czasach wyobrażali sobie przyszłość i swoje otoczenie, jako znacząco zmodyfikowane przez człowieka. Do tego stopnia, że w wizjach przyszłości tunele, linie kolejowe i stacje pojawiały się nawet w najwyższych górach np. na Śnieżce. Dziś raczej taka wizja wydaje nam się odstraszająca, wszak przyrodę i jej walory staramy się chronić. Wczorajsze wyobrażenia przyszłości pozostały jednak ciekawym świadectwem dawnego postrzegania świata. To były jeszcze czasy, kiedy ówczesny człowiek, na fali bieżących sukcesów, uważał siebie za niezniszczalnego i wszechwładnego. Czasy przed katastrofą Titanica, Hindeburga i przed niszczycielskimi klęskami przyrody, powstałymi w wyniku działalności człowieka.

Wizja przyszłość z 1900 roku, stacja kolejowa i tunel pod Śnieżką – Źródło: dolny-slask.org.pl

Poniżej przedstawiam trzy najpopularniejsze tunele na Dolnym Śląsku. To oczywiście nie jedyne tunele w tym regionie.

Tunel kolejowy pod Małym Wołowcem

Pierwszy tunel o którym napiszę, a w zasadzie dwie nitki, zostały wydrążone pod Małym Wołowcem w Górach Wałbrzyskich. Tunel powstał na trasie kolejowej od Wałbrzycha w kierunku na Nową Rudę i dalej Kłodzko. Dwie nitki, zwane również fachowo rurami, zostały wydrążone w pewnych odstępach czasowych od siebie. Pierwsza powstała w latach 1876-1879 i ma długość 1560 m. Druga została wydrążona w latach 1909-1911 i ma długość 1601 m. Ta druga nitka o długości 1,6 km jest wciąż rekordowym, bo najdłuższym tunelem kolejowym w Polsce.

Pamiątkowe zdjęcie, tunele kolejowe pod Małym Wołowcem – Źródło: dolny-slask.org.pl

Krótszy tunel jest już od dawna wyłączony z ruchu kolejowego, a znajdujące się w nim tory zostały rozebrane. Całość 1,6 km można więc pokonać pieszo z latarkami. Drugi tunel jest wciąż używany.

Wjazd do tunelu pod Małym Wołowcem, w środku widać koniec tunelu (mały jasny punkcik)

Nieużywana nitka tunelu pod Małym Wołowcem, tory są już rozebrane

Wciąż używana druga nitka tunelu pod Małym Wołowcem

W tunelu zachowały się jeszcze niemieckie napisy

Wnęka do schronienia się w razie przejazdu pociągu

Pamiątkowy kamień z datą budowy nad wjazdem do tunelu pod Małym Wołowcem

Tunel kolejowy pod Przełęczą Kowarską

Drugi z opuszczonych tuneli kolejowych na Dolnym Śląsku znajduje się pod Przełęczą Kowarską. Wydrążono go w latach 1901-1904. Tunel składa się tylko z jednej nitki o długości 1025 m. Wybudowano go na teasie Jelenia Góra – Kamienna Góra.

Prace nad tunelem kolejowym pod Przełęczą Kowarską – Źródło: dolny-slask.org.pl

Linia kolejowa na tej trasie została zamknięta w 1986 roku, tak więc nie spotkamy na jej trasie pociągów. Tunel jest nieczynny i również możemy go przejść na całej długości.

Początek tunelu kolejowego pod Przełęczą Kowarską

Tunel o pod Przełęczą Kowarską, zachowały się jeszcze tory

Tunel kolejowy pod Przełęczą Kowarską

Tunel kolejowy pod Przełęczą Kowarską

Tunele kolejowe mają wybudowane liczne tzw. wnęki ucieczkowe

Tunel kolejowy pod Sajdakiem

W bliskiej odległości od tunelu pod Małym Wołowcem znajduje się jeszcze jeden ciekawy obiekt. Tunel kolejowy wydrążony pod górą Sajdak na trasie kolejowej pomiędzy stacjami Jedlina-Zdrój i Głuszyca. Tunel ma 377 m długości. Podobnie jak tunel pod Małym Wołowcem, również i ten składa się z dwóch równoległych nitek (rur tuneli).

Archiwalna pocztówka z tunelem pod Sajdakiem, kiedy składał się tylko z jednej nitki – Źródło: dolny-slask.org.pl

Starszy wschodni tunel jest wciąż używany w ruchu kolejowym, nowszy zachodni jest już wyłączony z eksploatacji, a jego torowisko zostało rozebrane. Choć stosunkowo krótki w porównaniu do poprzednich tuneli, polecam go również zobaczyć.

Dwie nitki (rury) tuneli kolejowych pod górą Sajdak

Opuszczony tunel pod Sajdakiem – Wjazd od strony Głuszycy

Opuszczony tunel pod Sajdakiem – Wjazd od strony Jedliny-Zdrój

Opuszczony tunel pod Sajdakiem, torowisko zostało już rozebrane

Tunel pod Sajdakiem

Tunel pod Sajdakiem

Detronizacja tunelu pod Małym Wołowcem

W niedługim czasie tunel pod Małym Wołowcem przestanie być najdłuższym tunelem w regionie. W ramach budowy drogi ekspresowej S3, prowadzącej od Legnicy w kierunku przejścia granicznego w Lubawce, ma powstać tunel drogowy o rekordowej długości 2300 m. Będzie to najdłuższy tunel drogowy w Polsce. Zrządzenie losu, jakby symboliczny ukłon w kierunku historii Sudetów. Znowu to bowiem rekordowa budowla powstanie w Górach Wałbrzyskich. Wciąż jednak tunel pod Małym Wołowcem pozostanie najdłuższym obiektem wśród tuneli kolejowych.

Wizja nowego (rekordowego) tunelu drogowego w Górach Wałbrzyskich – Źródło: Mosty Katowice

Mapa opuszczone tunele kolejowe na Dolnym Śląsku

UWAGA! Tunele nie są przystosowane do zwiedzania, a wejście do nich jest zabronione. Wchodzi się tylko na własne ryzyko i odpowiedzialność.