Zapraszam do oglądania kolekcji archiwalnych rycin, przedstawiających historyczne widoki polskich miast. Zobacz jak wyglądały wybrane miasta na starych panoramach, na przestrzeni różnych wieków.
Polskie miasta na starych panoramach
Postanowiłem zebrać w jednym miejscu kilka panoram i starych rycin polskich miast. Również tych, które po wojnie znalazły się poza granicami kraju. Wszystkie odnalazłem w czeluściach Internetu, a dokładnie prawie wszystkie w Wikimediach. Ponieważ nie znam dokładnie topografii i historii każdego miasta, przy opisach posługiwałem się informacją znalezioną w Internecie. Z tego powodu mogły pojawić się pewne błędy. Jeżeli ktoś zamierza wykorzystać je w dalszej pracy, sugeruję ich ponowne dokładne zweryfikowanie.
Warszawa
Dwie panoramy Warszawy wykonane z Pragi w kierunku zachodnim. Pierwsza pochodzi z końca XVI wieku i jest jednym z najstarszych zachowanych widoków dzisiejszej stolicy Polski. Na obrazie widać Wisłę oraz most Zygmunta Augusta. Ciekawostka, jest to pierwszy stały drewniany warszawski most na Wiśle, który przetrwał tylko 30 lat. Druga panorama miasta pochodzi z połowy XVII wieku, wykonał ją szwedzki kartograf Erik Jönsson Dahlbergh. Stworzył ją na polecenie króla szwedzkiego, tuż przed bitwa pod Warszawą w roku 1656.
Warszawa na starych panoramach – rok 1589 lub 1586
Panorama Warszawy – rok 1656
Kraków
Trzy stare panoramy Krakowa. Pierwsza pochodzi z końca XV wieku. Została opublikowana w Liber Chronicarum wydanym w roku 1493. Dokładne datowanie drugiej panoramy nie jest znane, prawdopodobnie pochodzi z XVII lub XVIII wieku. Jej autorem jest holenderski grafik Peter Schenk. Ostatnia trzecia panorama dawnej stolicy Polski pochodzi z końca XVIII wieku.
Widok Krakowa w Liber Chronicarum – rok 1493
Kraków na starych panoramach – XVII lub XVIII wiek
Widok Krakowa – lata 1793-1798
Poznań
W przypadku Poznania znalazłem tylko widok perspektywiczny tego miasta. Rycina pochodzi z dzieła Civitates Orbis Terrarum, z tomu VI, wydanego przez Georga Brauna i Fransa Hogenberga. Widok przedstawia miasto od strony północnej. W prawej części ryciny widzimy Stare Miasto wraz z rynkiem oraz murami miejskimi, a lewej poznański Ostrów Tumski wraz z katedrą.
Widok perspektywiczny Poznania – rok 1617 lub 1618
Gdańsk
Pierwsza z zamieszczonych panoram Gdańska pochodzi z II połowy XVI wieku. Jedna z jej wersji została wydana w dziele Civitates Orbis Terrarum. Druga panorama pochodzi z roku 1687, jej autorem jest Peter Willer. Trzecia panorama to widok miasta z Biskupiej Górki i również pochodzi z tego samego wieku. Jej autorem jest Matthäus Merian.
Gdańsk na starych panoramach – około roku 1570
Panorama Gdańska – rok 1687
Panorama Gdańska – rok 1646 lub 1652
Wrocław
Trzy kolejne panoramy przedstawiają stolicę Śląska. Pierwsza to najstarsza panorama Wrocławia z końca XV wieku, drzeworyt autorstwa Hartmanna Schedla. Drugi obraz miasta pochodzi z połowy XVII wieku, autorstwa już wspomnianego wcześniej Matthäusa Meriana. Obie panoramy pochodzą z portalu dolny-slask.org.pl. Ostatnia panorama pochodzi z połowy XVIII wieku, prawdopodobnie wykonana na podstawie szkiców śląskiego rysownika Friedricha Bernharda Wernera.
Najstarsza panorama Wrocławia – rok 1493
Wrocław na starych panoramach – rok 1650 lub 1642
Panorama Wrocławia – rok 1736
Lublin
Jedyna panorama Lublina, jaką udało mi się odszukać. Obraz miasta autorstwa Hogenberga i Brauna pochodzi z I połowy XVII wieku.
Panorama Lublina – rok 1618
Toruń
Dwa archiwalne obrazy Torunia. Pierwszy pokazuje perspektywiczne ujęcie na zabudowania miasta oraz jego mury miejskie i umocnienia. Drugi przedstawia klasyczną panoramę miasta wykonaną od strony południowej z widoczną Wisłą i mostem. Obra archiwalne obrazy Torunia pochodzą z XVII wieku. Czasem do pierwszej panoramy podaje się rok 1500.
Toruń, mury miejskie i umocnienia – rok 1641
Panorama Torunia – rok 1500 lub 1684
Zamość
Kolejny obraz ze wspomnianego już dzieła Civitates Orbis Terrarum. Tym razem Zamość w ujęciu perspektywicznym z I połowy XVII wieku. Ciekawie pokazane są fortyfikacje miasta, zbudowane w latach 1579-1618 na zlecenie Jana Zamoyskiego. Obraz ze zbiorów Biblioteki Głównej UMCS.
Widok z perspektywy na Twierdzę Zamość – rok 1617
Opole
Pierwsza rycina przedstawia najstarszy obraz miasta, który został wykonany w I połowie XVI wieku. Widok miasta uchwycony jest z południowego wschodu. Drugi obraz przedstawia perspektywiczne ujęcie Opola z XVIII wieku, wykonany przez wspomnianego już Friedricha Bernharda Wernera. Na ostatniej rycinie widoczny jest już dziś nieistniejący zamek piastowski na Ostrówku.
Panorama Opola z południowego wschodu – rok 1535
Perspektywiczny widok Opola – XVIII wiek
Nysa
Panorama Nysy pochodząca z końca XV wieku. Została opublikowana w już wspominanym Liber Chronicarum.
Panorama Nysy – rok 1493
Przemyśl
Jedyny stary obraz Przemyśla, który udało mi się doszukać, pochodzi z I połowy XVII wieku. Rycina autorstwa Hogenberga i Brauna. Drugi jest o wiele nowszy, ponieważ pochodzi z połowy XIX wieku. Jego autorem jest Kajetan Jabłoński.
Przemyśl na starych panoramach – rok 1617
Przemyśl widok od północy – rok 1847
Lwów
Przepiękna stara panorama Lwowa pochodząca z I połowy XVII wieku. Pierwszy drukowany i znany wizerunek miasta. Rycina jest autorstwa Abrahama Hogenberga. Nad panoramą miasta góruje już nieistniejący Wysoki Zamek.
Panorama Lwowa – rok 1616
Grodno
Panorama Grodna nad Niemnem autorstwa Hogenberga i Brauna, pochodząca z II połowy XVI wieku.
Panorama Grodna nad Niemnem – rok 1575 lub później
